400 lat obecności relikwii św. Wiktorii w Łowiczu
W 1625 roku Arcybiskup Henryk Firlej – Prymas Polski i Litwy, złożył w Kolegiacie Łowickiej, dzisiaj Katedrze, relikwie św. Wiktorii – dziewicy i męczennicy. Obchodząc rocznicę 400-lat obecności relikwii w naszej katedrze chcemy zaprezentować sarkofag jaki został odkryty w krypcie grobowej Arcybiskupa Firleja. Wraz z nim przekazujemy najważniejsze informację dotyczące Prymasa Henryka Firleja, jego krypty i sarkofagu oraz św. Wiktorii. Zapraszamy do oglądania naszej wystawy od 11 do 30 listopada br. w katedrze łowickiej.
Krypta Prymasa Henryka Firleja
Krypta arcybiskupa Henryka Firleja znajduje się pod posadzką prezbiterium, wzdłuż jego ściany północnej. Krypta była przykryta sklepieniem kolebkowym; jej wnętrze zostało przedzielone na pół ceglanym murem. We wnętrzu znajdował się cynowy sarkofag, niemal stykający się ze ścianami bocznymi krypty. Wieko sarkofagu zostało ozdobione krucyfiksem; do ścianek bocznych przymocowane zostały okrągłe plakiety z przedstawieniem figuralnym i herbem prymasa (Lewart). W narożnikach umieszczone były postacie proroków i świętych, a jego nogi miały formę lampartów. Mimo imponującego wrażenia, jakie wywarł sarkofag, był on mocno zniszczony. Dalsza jego eksploracja spowodowała konieczność częściowego demontażu.
Po odkręceniu przedniej ścianki okazało się, że znajduje się na niej napis: „ANNO DOMINI 1625”. Boczne ścianki sarkofagu obiegał napis: HENRICUS FIRLEI DE DĄBROWICZA ARCHIEPISCOPUS GNESNENSIS LEGATUS NATUS [R]E[G]NI POLONIAE [PRY?]MAS PRIMUSQUE PRINCEPS VIVENS FIERI FECIT.
Znalezienie sarkofagu oraz daty pozostaje w zgodzie ze źródłami, według których „grób prymasa usytuowany jest przed głównym ołtarzem pod schodami po stronie Ewangelii, a tym grobie znajduje się cynowy sarkofag”. Został on zamówiony przez Henryka Firleja jeszcze za życia w Gdańsku, a następnie przywieziony do Łowicza.
Prymas został pochowany w drewnianej trumnie obitej aksamitem przymocowanym do trumny migdałowatymi, złoconymi okuciami. Sam pochówek zachował się w bardzo złym stanie. Prymas ubrany był w ornat, na którym znajdował się paliusz. Z fragmentów tkanin zidentyfikowano ponadto fragmenty stuły, sutanny i manipularza. W dość dobrym stanie zachowały się dzianinowe rękawiczki. Głowa prymasa w mitrze spoczywała na poduszce wypełnionej trawą morską.
Opracowała: dr Monika Kamińska
Arcybiskup Henryk Firlej Prymas Polski (1624-1626)
Urodził się w 1574 roku, jako syn Jana Firleja herbu Lewart, marszałka wielkiego koronnego i wojewody krakowskiego. W młodości ochrzczony jako kalwinista, po śmierci ojca matka i bracia wychowali go na katolika. Jego ojcem chrzestnym był król Henryk Walezy. Henryk Firlej miał protektora w osobie papieża Klemensa VIII, który jeszcze jako nuncjusz apostolski w Polsce (1588-1589) zaznajomił się z jego rodziną. To właśnie jemu zawdzięczał liczne godności, które otrzymał podczas swoich studiów w Rzymie. Dzięki niemu po powrocie do Polski otrzymał także miejsce w królewskiej kancelarii, gdzie szybko awansował, gdyż był gorliwy i pracowity, nie uchylał się od licznych obowiązków, pozostając przy tym człowiekiem skromnym i uprzejmym.
W 1616 roku otrzymał nominację królewską na biskupa łuckiego. Rok później papież na prośbę monarchy zatwierdził jego translację na biskupstwo płockie. Rządził tam wzorowo przez sześć lat będąc przykładem dla duchowieństwa i wiernych. Sprowadził też do Pułtuska bonifratrów, dla których ufundował szpital i kaplicę. W 1624 roku otrzymał niespodziewanie królewską nominację na arcybiskupstwo gnieźnieńskie. Było to dla niego wielkim zaskoczeniem, gdyż nigdy o takiej wysokiej godności nie myślał. Przyjął ją jednak z wdzięcznością upatrując w woli króla zamysł Pana Boga.
Z początkiem 1625 roku odbył uroczysty wjazd do Łowicza. Tutaj sprowadził zaraz bonifratrów, fundując im szpital i kaplicę Z powodu choroby i szalejącej zarazy odłożył ingres do katedry gnieźnieńskiej na następny rok, ten jednak nigdy nie doszedł do skutku. Zmarł niespodziewanie 25 lutego 1626 roku w Skierniewicach w 52 roku życia. Zgodnie z życzeniem został pochowany w kolegiacie łowickiej, gdzie jeszcze za życia przygotował dla siebie grób i postawił nagrobek.
Arcybiskup Henryk Firlej zostawił w kolegiacie łowickiej relikwie Świętej Wiktorii – Dziewicy i Męczennicy.
Opracował: Ks. dr Paweł Staniszewski
Tekst epitafium z nagrobka Arcybiskupa Henryka Firleja
Henryk Firlej z Dąbrowicy, syn Jana – wojewody i starosty krakowskiego, marszałka wielkiego koronnego, podniesiony ze świętego źródła przez Henryka, króla Francji i Polski. Po tym jak pracowicie spędził młodość w Rzymie ćwicząc ogładę obyczajów, papież Klemens VIII uczynił go pokojowcem. Gdy potem pełen cnót i zaszczytów powrócił do ojczyzny, u tegoż papieża w sposób najgodniejszy sprawował funkcję wielkiego ambasadora króla Zygmunta III. Następnie był referendarzem koronnym i podkanclerzym. Z biskupstwa łuckiego został przeniesiony na płockie, a z niego w r. 1624 został przez Urbana VIII mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim. Człowiek wzniosłego ducha, na miarę prymasowskiego urzędu i godności, ceniony przez wszystkich ze względu na bohaterskie cnoty. Jako książę ozdobił ten kościół wieloma darami, a wśród nich relikwiami świętej Wiktorii dziewicy i męczennicy. Rozważając sprawy większe żyć przestał w roku 1626 i tu jest pochowany.
Tłumaczył dr hab. Michał Kurzej
Życiorys Świętej Wiktorii
Święta Wiktoria z Sabiny, zwana również Wiktorią z Rzymu, zmarła 18 grudnia pomiędzy 250 a 303 rokiem we Włoszech. Była dziewicą i męczennicą za wiarę.
Urodziła się w rodzinie patrycjuszy z rodu Sabinów. Żyła za panowania cesarza Decjusza lub Dioklecjana, czyli w czasie wzmożonych prześladowań chrześcijan. Do dzisiaj zachowało się niewiele informacji na temat życia Świętej. Przetrwały jedynie dowody kultu, które uznaje się za potwierdzenie jej życia. Jest wymieniana w tekście Adelhelma pt. O dziewictwie, który pochodzi z VIII wieku.
O jej życiu opowiada legenda, według której święta Anatolina była jej przyjaciółką lub siostrą. Wiktoria była zaręczona z Eugeniuszem, z kolei Anatolia miała wyjść za Tytusa Aureliusza. Wiktoria, jako kobieta wierząca, ubolewała nad brakiem wiary swojego narzeczonego. Przyjaciółki miały postanowić, że z miłości do Boga i Jezusa zachowają dziewictwo. Decyzja ta bardzo dotknęła obydwu młodych narzeczonych, którzy zdecydowali się porwać i uwięzić kobiety. Postanowili przetrzymywać je, aż zgodzą się na ślub. Przyjaciółki pozostały jednak wierne swojemu wyborowi. Eugeniusz doniósł cesarzowi, że jego narzeczona jest chrześcijanką. Był to wyrok śmierci dla Wiktorii, która zginęła śmiercią męczeńską pomiędzy 250 a 303 rokiem – przez ścięcie lub przebicie mieczem.
Relikwie Świętej znajdują się w Subiaco i w Łowiczu.
Na podstawie: Życiorysy.pl
Zdjęcia: dr Monika Kamińska, Ks. dr Piotr Kaczmarek, Ks. Adam Matysiak
Europejskie Dni Archeologii
Dzisiaj 16 czerwca 2025r. odbyły się obchody Europejskiego Dnia Archeologii. Jednym z punktów programu było spotkanie w Bazylice Katedralnej w Łowiczu. Na początku zostały przedstawione prace archeologiczne prowadzone w naszej katedrze, a następnie wszyscy zostali zaproszeni do zwiedzania podziemi Katedry z Kryptami Prymasów. W obchodach wzięło udział około 60 osób.
Organizatorem obchodów Europejskiego Dnia Archeologii jest Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Europejskie Dni Archeologii
Serdecznie zapraszamy na obchody Europejskiego Dnia Archeologii. W tym roku obchody tej uroczystości odbędą się w Łowiczu w dniu 16 czerwca br.
Przedstawiamy plan obchodów Europejskiego Dnia Archeologii:
10:00 – zbiórka przy zamku w Łowiczu – zwiedzanie zamku w Łowiczu z oprowadzaniem.
11:00 – spacer ulicą Podrzeczną, gdzie zaprezentowany zostanie historyczny układ urbanistyczny miasta.
11:30 – zwiedzanie krypt z prelekcją na temat badań archeologicznych w kryptach Katedry.
Organizatorem obchodów Europejskiego Dnia Archeologii jest Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa. Diecezja Łowicka wpisuje się w obchody tej uroczystości.
Szczegóły obchodów na plakacie oraz Facebooku, Instagramie i stronie internetowej Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.
Zwiedzanie katedry w "Boże Ciało"
Serdecznie zapraszamy do zwiedzania MUZEUM DIECEZJALNEGO w ŁOWICZU w dniu 19 CZERWCA 2025 roku w Uroczystość „BOŻEGO CIAŁA”.
Będzie możliwość zobaczenia widoku naszego miasta z tarasu widokowego wieży katedralnej oraz Krypty Prymasów w podziemiach katedry.
Zwiedzanie będzie z przewodnikiem i odpłatne. Początek o godz. 14:30 – po zakończonych uroczystościach.
Więcej informacji pod nr. tel.: 46 837 66 45
Szczegóły na plakacie.
Najlepszy Produkt Turystyczny Województwa Łódzkiego 2024
Muzeum Diecezjalne w Łowiczu, Krypty Prymasów otrzymało wyróżnienie w konkursie na Najlepszy Produkt Turystyczny Województwa Łódzkiego 2024.
Podczas konferencji „Współpraca, Innowacje, turystyka zrównoważona” 16 października 2024 r. w hotelu Hampton by Hilton odebraliśmy z rąk p. Rafała Szmytke, Prezesa Polskiej Organizacji Turystycznej oraz p. Joanny Skrzydlewskiej, Marszałek Województwa Łódzkiego certyfikat z wyróżnieniem na Najlepszy Produkt Turystyczny Województwa Łódzkiego 2024.
Zapraszamy na wyjątkową „podróż w czasie” czyli zwiedzanie kaplic w bazylice, których fundatorami byli prymasi wraz z ich nagrobkami oraz krypt w podziemiach katedry gdzie zostali pochowani.
Zwiedzanie jest bezpłatne i odbędzie się w dwóch terminach: 7.09 2024 oraz 14.09 2024. Szczegóły i rezerwacje miejsc od września.
27 czerwca 2024 r. o godz. 17:30 odbył się wernisaż wystawy pt. „Mecenat Interrexów w Łowiczu”. Wystawa została zorganizowana przez Kurię Diecezjalną Łowicką oraz Muzeum w Łowiczu.
Wernisaż rozpoczął się w sali barokowej (kaplicy pw. św. Karola Boromeusza) łowickiego muzeum. Jako pierwszy głos zabrał Kustosz Skarbca Katedry w Łowiczu ks. kan. Stanisław Majkut, witając zaproszonych gości i dziękując za liczne przybycie.
Po części oficjalnej wszyscy udali się do pomieszczeń, w których eksponowane są wysokiej klasy zabytki sztuki złotniczej, tekstylnej i malarskiej.
Z okazji otwarcia wystawy „Mecenat Interrexów w Łowiczu” został wydany katalog pod tym samym tytułem i jest do nabycia w księgarni diecezjalnej.
Wystawę będzie można oglądać do 1 września 2024 r. w Muzeum w Łowiczu.
Zapraszamy do wzięcia udziału w plebiscycie „Cuda Polski 2024” National Geographic Traveler i oddania głosu na Krypty Prymasów w Łowiczu.
Aby zagłosować należy wejść na stronę: https://www.national-geographic.pl/cuda-polski/2024/lodzkie i kliknąć "zagłosuj" pod zdjęciem i opisem: Podziemna trasa turystyczna w Łowiczu. Codziennie można oddać jeden głos.
Głosowanie trwa do 5 czerwca 2024 r.
KATALOG WYSTAWY „KRYPTY PRYMASÓW ŁOWICKA NEKROPOLIA”
Katalog Wystawy zorganizowanej w podziemiach katedry łowickiej jest szczególnym dokumentem historii miejsca jakim jest katedra i czasów od XV do XIX wieku okresu pobytu w Łowiczu Arcybiskupów Gnieźnieńskich Prymasów Polski. Zawiera wyjątkowe zdjęcia zabytków odkrytych w czasie prac architektonicznych, archeologicznych i budowlanych w latach 2015-2021 jakie były prowadzone w podziemiach katedry w kryptach prymasowskich. Katalog jest do nabycia w Księgarni Diecezjalnej – ul. Stary Rynek 20; 99-400 Łowicz. Dostępny jest też w Księgarni Internetowej: https://ksiegarnia.lowicz.pl/
„Oto wspaniała bazylika, w ostatecznych kształtach zaprojektowana przez włoskich architektów, braci Tomasza i Andrzeja Poncini, w latach 1652-1654. Nie można przejść obojętnie wobec tego geniuszu i piękna. (…) To niepowtarzalna nekropolia dwunastu Prymasów Polski, którzy pragnęli w tej świątyni oczekiwać zmartwychwstania. Dziś możemy ich przywołać spoglądając na sarkofagi, które mieszczą się w kryptach, w których zostali złożeni po śmierci (…).
Otaczają Prymasów Polski liczne eksponowane artefakta, także innych osób spoczywających w podziemiach bazyliki. To czyni ich jeszcze bliższymi i bardziej rozpoznawalnymi. Szczególnym jednak darem są doczesne szczątki wszystkich spoczywających. To winno wyzwalać w nas wielki szacunek, powagę i zadumę nad życiem człowieka, nad własnym życiem.
Ze wstępu J. E. Ks. Bpa Andrzeja Franciszka Dziuby Biskupa Łowickiego.
„BAZYLIKA KATEDRALNA W ŁOWICZU”
Książka o Katedrze Łowickiej jest świadectwem historii miejsca i ludzi, którzy przez kolejnych X wieków tworzyli to miejsce. Są to uporządkowane wg dat najważniejsze wydarzenia związane z kościołem, później kolegiatą, a teraz katedrą. Wszystko jest uzupełnione wyjątkowymi zdjęciami najważniejszych zabytków jakie znajdują się w Katedrze, w Skarbcu Katedralnym i Muzeum Diecezjalnym.
Książka jest do nabycia w Księgarni Diecezjalnej – ul. Stary Rynek 20; 99-400 Łowicz. Dostępna jest też w Księgarni Internetowej: https://ksiegarnia.lowicz.pl/
„KRYPTY PRYMASÓW KATEDRA W ŁOWICZU”
Broszura o Kryptach Katedry Łowickiej to zachęta do przyjazdu i zobaczenia na żywo podziemi katedralnych gdzie zostało pochowanych 12 Arcybiskupów Gnieźnieńskich Prymasów Polski. Krótka historia katedry i krypt wprowadzają nas w serię zdjęć ukazujących najważniejsze ufundowane przez Prymasów kaplice w katedrze oraz podziemia tak bogato dokumentujące miejsca pochowania prymasów i zabytki jakie zostały znalezione w kryptach.
Książka jest do nabycia w Księgarni Diecezjalnej – ul. Stary Rynek 20; 99-400 Łowicz. Dostępna jest też w Księgarni Internetowej: https://ksiegarnia.lowicz.pl/
PAMIĄTKI Z WIZYTY W KATEDRZE ŁOWICKIEJ
W MUZEUM DIECEJZLANYM
WKRYPTACH PRYMASÓW
PODKŁADKI POD KUBKI Z KRYPT ŁOWICKICH
Podkładki z motywami z Krypt Prymasowskich. Zdjęcia z krypty żołnierza pochowanego w Katedrze oraz z „skrzydlatym lwem” – symbolem Św. Marka Ewangelisty z płyty późnogotyckiej znalezionej w czasie prac przy kryptach.
MONETY MEDALE Z KRYPT ŁOWICKICH
Medale lub monety z motywem „skrzydlatego lwa” – symbolu Św. Marka Ewangelisty z płyty późnogotyckiej znalezionej w czasie prac przy kryptach w Bazylice Katedralnej.
MAGNESY Z KATEDRY W ŁOWICZU Z KRYPT PRYMASÓW
Pamiątkowe magnesy na lodówkę lub inne miejsca z motywami:
- Bazyliki Katedralnej Pomnika Historii;
- Krypt Prymasów – podziemia Katedry:
- kielich, patena odnalezione w krypcie przy pochówku Kanonika Wacława Kunickiego;
- krypta żołnierza podczas pierwszego wejścia do jej wnętrza;
- „skrzydlaty lew” symbol św. Marka Ewangelisty z płyty późnogotyckiej znalezionej w czasie prac przy kryptach.
ZAKLADKI, OŁÓWEK, GUMKA Z MOTYWAMI Z KRYPT PRYMASÓW
Pamiątkowe zakładki oraz ołówek i gumka:
- Ołówek z motywem dekoracji z kielicha znalezionego w krypcie z pochówku Wacława Kunickiego kanonika łowickiego;
- Gumka z motywem woluty stanowiące fragment nagrobka w katedrze kanonika łowickiego Jana Ługowskiego;
- Zakładki – Krypty Prymasów:
- fragment dekoracji z ornatu Prymasa Mikołaja Prażmowskiego
- Katedra widziana panoramicznie od wejścia głównego przez strop, aż do ołtarza głównego;
- fragment dekoracyjnego fryzu z kaplicy Prymasa Jana Tarnowskiego.
- „skrzydlaty lew” symbol św. Marka Ewangelisty z płyty późnogotyckiej znalezionej w czasie prac przy kryptach;
- płyta późnogotycka kanonika Stanisława Borszy z Dziewanic znaleziona w czasie prac przy kryptach z motywem „skrzydlatego lwa”.
Zapraszamy do odwiedzenia Muzeum Diecezjalnego. Piękno Katedry oraz bogactwo zabytków. Widok na miasto oraz wyjątkowe zabytki po Prymasach. Zapraszamy do podziemi katedry - Nekropoli Prymasów Polski. Szczegóły na plakacie i zakładce - "Dla zwiedzających"
25 marca 2022 roku Diecezja Łowicka będzie obchodzić XXX rocznicę jej utworzenia. Uroczystości jubileuszowe będą miały szczególny wymiar. Msza Święta dziękczynna zostanie odprawiona o godzinie 12 w Katedrze. Po wspólnym dziękczynieniu nastąpi złożenie do sarkofagów przygotowanych w Kryptach Prymasów w podziemiach Katedry doczesnych szczątków ośmiu Arcybiskupów Gnieźnieńskich Prymasów Polski. W tę uroczystość zostaną też otwarte dla wiernych podziemia Katedry Łowickiej.
Bazylika Katedralna w Łowiczu to wyjątkowy zabytek ziemi mazowieckiej. Zabytek przetrwał zawieruchy historii i zachował się w prawie niezmienionym stanie do obecnych czasów. Historia zapisana w jego murach to ważna część dziejów naszej Ojczyzny. Obecność Arcybiskupów Gnieźnieńskich Prymasów Polski, którzy przebywali w Łowiczu od XV do XVIII wieku sprawiła, że miasto i ówczesna kolegiata były jednymi z najważniejszych miejsc w Polsce. Prymasi pełnili nie tylko funkcje duchowych pasterzy Kościoła, ale jako Interrexi brali czynny udział w życiu politycznym, społecznym i kulturowym naszego kraju. W Łowickiej Bazylice Katedralnej 12 z nich zostało pochowanych w kryptach w podziemiach kościoła.
Otwarcie krypt do ich zwiedzania i oglądania, oraz szczególnej pamięci, też modlitewnej za Prymasów i pochowanych w katedrze wiernych, jest wielkim dziełem całej Diecezji. Krypty, w których zostali pochowani Prymasi Polski, są widocznym świadectwem ich obecności na Ziemi Łowickiej i stanowią dobro całego naszego narodu. Ich dzieło trwa, a pamięć o nich należy pielęgnować i przywracać. Nekropolia Prymasowska jaką jest nasza Katedra będzie stanowić ważną rolę nośnika historii Polski i miasta prymasowskiego, jak dzisiaj mówi się o Łowiczu. Będzie doskonałym miejscem przechowywania tradycji, wartości historycznych, artystycznych, naukowych.
Patronat honorowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy
Projekt udostępnia dla zwiedzających 14 krypt znajdujących się pod posadzką Katedry Łowickiej. Przy wejściu na poziomie podziemi wykonano pomieszczenia z informacjami o Prymasach i kryptach za pomocą plansz. Dojście do poszczególnych krypt umożliwia system podziemnych korytarzy, połączonych w formie zamkniętej „pętli”. Trasa wynosi około 100 m. Przejście przez krypty poprowadzono z zachowaniem istniejącej geometrii sklepień, z zachowaniem ich historycznej formy. Na trasie znajdziemy też ekspozycję, przedstawiająca wyjątkowe zabytki odkryte w czasie prowadzonych prac.
Serdecznie zapraszamy wszystkich na świętowanie razem jubileuszowych uroczystości. Zapraszamy do zwiedzenia Krypt Prymasów i oglądania naszej Bazyliki Katedralnej nazywanej „Wawelem Mazowsza”.
Otwarcie Krypt dla zwiedzających odbędzie się 26 marca br. Zwiedzanie jest możliwe tylko z przewodnikiem. Zapisy dla poszczególnych grup odbywają się telefonicznie. Kontakt z przewodnikiem po kryptach (zapisy na zwiedzanie w dzień otwarcia (26 marca br.): Pani Marzena Bajon –– (Księgarnia Diecezjalna) tel. 46 837 66 45