J. E. Ks. Bp Andrzej Franciszek Dziuba Biskup Łowicki
oraz Dyrektor Muzeum w Łowiczu i Muzeum Diecezjalnego w Łowiczu,
zapraszają na otwarcie wystawy:
„Barok Księstwa Łowickiego”

Wystawa poświęcona jest sztuce barokowej związanej z mecenatem arcybiskupów gnieźnieńskich. Prezentuje zabytki malarstwa, rzeźby, złotnictwa i tkaniny artystycznej, pochodzące ze zbiorów Bazyliki Katedralnej w Łowiczu (w tym ze Skarbca Bazyliki Katedralnej w Łowiczu i Muzeum Diecezjalnego w Łowiczu) oraz kościołów diecezji łowickiej. Wśród nich znajdują się dzieła sztuki, które nie były nigdy przedstawione szerszemu odbiorcy. Wymienić tu należy obrazy szkoły włoskiej z kręgu Antiveduto Gramatici, Guido Reniego, Francesco Trevisaniego, a także szkół flandryjskiej i francuskiej. Wśród przykładów rodzimego malarstwa portretowego i religijnego wyróżniają się płótna Adama Swacha i Tadeusza Kuntze-Konicza.

Do wyjątkowych zabytków sztuki złotniczej należą relikwiarz św. Wiktorii z fundacji dwóch prymasów, Henryka Firleja i Macieja Łubieńskiego, monstrancja z daru kardynała Michała Stefana Radziejowskiego, wykonana w renomowanym paryskim warsztacie Guillaume Jacoba, tabernakulum z fundacji arcybiskupa Stanisława Szembeka z plakietami toruńskiego złotnika Jana Hausena II, czy ampułki sygnowane przez łowickiego złotnika Franciszka Gnuszewicza.

Zaprezentowane będą szaty liturgiczne oznaczone prymasowskimi godłami, uszyte z jedwabnych tkanin wyprodukowanych w najlepszych manufakturach włoskich i francuskich, ozdobione rodzimym haftem.

Pomysłodawcą wystawy jest ks. Stanisław Majkut, Kustosz Skarbca Bazyliki Katedralnej w Łowiczu i Dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Łowiczu.

Wystawa czynna od 15 czerwca do 9 września 2018 r.

SERDECZNIE ZAPRASZAMY NA

„Dni otwarte Funduszy Europejskich”

18 – 20 maja 2017 r.  godz. 10.00-16.00

W programie:

1. Zwiedzanie Katedry Łowickiej – Dziedzictwa Prymasów

2. Oprowadzenie po Muzeum Diecezjalnym,

3. Poznanie skarbów Prymasów – sala multimedialna Domu Biskupa Łowickiego.

Rozpoczynamy zwiedzanie:

18.05.2017 r. czwartek, godz. 10.00,

18.05.2017 r. czwartek, godz. 13.00,

19.05.2017 r. piątek, godz. 10.00,

19.05.2017 r. piątek, godz. 13.00,

20.05.2017 r. sobota, godz. 10.00.

Szczegółowe informacje w Biurze Muzeum Diecezjalnego ul. Stary Rynek 20, 99-400 Łowicz, Tel. (46) 837 66 45, e-mail: Muzeum@diecezja.lowicz.pl

W 2015 roku, po wcześniejszym przygotowaniu projektów, rozpoczęliśmy pracę przy kryptach prymasowskich w katedrze łowickiej. Początek prac to nawa północna bazyliki
i badanie 11 znajdujących się tam krypt. Było w nich pochowanych pięciu z dwunastu prymasów jacy spoczęli w murach naszej katedry. Byli to prymasi: Jan Lipski, Mikołaj Jan Prażmowski, Krzysztof Antoni Szembek, Adam Ignacy Komorowski, Władysław Aleksander Łubieński.

Przedstawiam krótką historię życia tych prymasów oraz odkrycia towarzyszące otwarciu i badaniom w ich kryptach.

Opracował: Ks. Adam Matysiak

Współpraca: mgr Monika Kamińska – archeolog i historyk sztuki

Zdjęcia: Ks. Adam Matysiak, Monika Kamińska

Opracowanie przygotowane na podstawie:

1. Korytkowski Jan, Arcybiskupi gnieźnieńscy : prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim. 3, 4, 5 / wg źródeł archiwalnych oprac. Jan Korytkowski, Poznań 1888
2. Śmigiel Kazimierz, Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, Wydawnictwo WBP, Poznań 2002
3. Kosman Marceli, Poczet Arcybiskupów Gnieźnieńskich i Prymasów Polski, Wydawnictwo M, Kraków 2012
4. Kamińska Monika, Sprawozdanie z badań archeologicznych nawie północnej katedry w Łowiczu pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
5. Szczepanek Anita, Opisy anatomo-antropologicznych szczątków z krypt w Łowiczu

Władysław Aleksander Łubieński herbu Pomian, syn Macieja i Marianny ze Stokowskich, urodził się 1 listopada 1703 roku. Naukę rozpoczął w szkole jezuickiej w Kaliszu, a po jej ukończeniu wstąpił do seminarium duchownego w Łowiczu. Dalsze studia kontynuował w Akademii Krakowskiej, a później w Rzymie. W trakcie studiów Władysław Łubieński podróżował po Włoszech, Francji i Niemczech, a podróże te opisywał w dzienniku. Najwięcej uwagi poświęcił kościołom,  relikwiom i uroczystościom religijnym.  Dziennik ten został zniszczony w czasie II wojny światowej, podczas pożaru archiwum po bombardowaniach Warszawy przez niemieckie lotnictwo.

Gdy Łubieński powrócił do Polski, jego wielkim protektorem został ówczesny prymas, Teodor Potocki. Z jego rak Łubieński otrzymał godność kanonika gnieźnieńskiego. Wkrótce przyszły kolejne awanse i tytuły. Przyszły prymas został infułatem kolegiaty w Łasku, a w latach 1730-31 był też wiceprezydentem Trybunału Głównego Koronnego w Piotrkowie. W okresie bezkrólewia przebywał w Krakowie. Łubieński poparł zakończone sukcesem starania Augusta III Sasa o tron polski; tym samym związał się z dworem królewskim i został mianowany opatem komendatoryjnym w Paradyżu.

W 1758 roku Łubieński otrzymał nominację na arcybiskupa lwowskiego. Obejmując tamtejszą siedzibę biskupią podjął intensywne działania duszpasterskie, m. in. rozpoczął wizytację kanoniczną katedry i kapituły. Nie doprowadził jej jednak do końca, gdyż został  pilnie wezwany do Warszawy i mianowany w 1759 roku arcybiskupem gnieźnieńskim, prymasem Polski. Ingres Władysława Aleksandra Łubieńskiego odbył się w kolegiacie łowickiej. Prymas przebywał głównie w Skierniewicach i Łowiczu. Swoim arcybiskupstwem zarządzał poprzez dziekana kapituły gnieźnieńskiej, Macieja Józefa Łubieńskiego, którego sam mianował. Zniszczone przez pożar Gniezno i katedra otrzymały fundusze prymasowskie na odbudowę, a kolegiata łowicka nowe wyposażenie wnętrza. Prymas Łubieński, mieszkając w Skierniewicach dokończył rozbudowę tamtejszego pałacu prymasowskiego podjętą przez swego poprzednika, Adama Komorowskiego,. Pisał liczne listy pasterskie do swoich wiernych, prowadził także badania i prace naukowe z zakresu geografii i historii.

Rzecząpospolitą w tym czasie wstrząsały liczne niepokoje i  wewnętrzne spory. W polityce prymas opowiedział się po stronie Prus i Rosji nie przewidując ich ukrytych dążeń do przejęcia ziem polskich. Pełniąc funkcje interrexa zwlekał z wyborem króla przez prawie rok. Doprowadził jednak do osadzenia na tronie Rzeczypospolitej Stanisława Augusta Poniatowskiego, którego koronował w 1764 roku. Prymas Łubieński pozostawał w bliskiej relacji z carycą Katarzyną będąc pod wielkim wpływem ambasadora rosyjskiego. Przyjmował w tym czasie stałą pensję z rosyjskiej ambasady. Te bliskie relacje z Rosją doprowadziły do wycofania się z Polski ambasadora Francji, czego konsekwencją były zamknięcie również przedstawicielstw Hiszpanii i Austrii. Wskutek tych wydarzeń dwory królewskie zachodniej Europy długo nie akceptowały wyboru nowego króla Polski.

Wejście do krypty prymasa Komorowskiego gdzie miały być złożone szczątki prymasa Łubieńskiego

            Prymas zmarł w Warszawie w 1767 roku mając 64 lata i kierując Kościołem w Polsce przez 8 lat. Zgodnie z jego wolą został pochowany w kolegiacie prymasowskiej w Łowiczu. Zapamiętany został jako pobożny, pracowity prymas, wielki literat, ale słaby polityk, niesamodzielny i uciekający od odpowiedzialności.

Szczątki prymasa Łubieńskiego

            Zapisy archiwalne przekazują, że szczątki prymasa Łubieńskiego zostały złożone w krypcie prymasa Adama Komorowskiego. Analiza antropologiczna przeprowadzona przez Anitę Szczepanek wykazała jednak, że szczątki znajdujące się w krypcie należały one do mężczyzny, który w chwili śmierci miał 35-45 lat. Nie zgadza się to z wiekiem prymasa, który zmarł mając 64 lata. Nie znaleziono jednak innych szczątków, które jednoznacznie można by łączyć z prymasem Łubieńskim.

Wnętrze krypty, gdzie miałyby spocząć szczątki prymasa Łubieńskiego

Portret prymasa Krzysztofa Szembeka

                Krzysztof Antoni Szembek pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Szembek. Jego ojciec był kasztelanem krakowskim, jeden ze stryjecznych braci piastował urząd kanclerza koronnego, a drugi był biskupem kujawskim i prymasem Polski (Stanisław Szembek). Krzysztof Antoni Szembek urodził się 25 marca 1667 roku we wsi Szczepanowo na Kujawach. Naukę rozpoczął w domu rodzinnym, a kontynuował w Akademii Krakowskiej. Z Krakowa wyjechał do Rzymu, gdzie studiował teologię, prawo i historię. Po powrocie ze studiów przyjął święcenia kapłańskie. Jego rodzina była blisko związana z dworem królewskim i przed młodym człowiekiem roztaczała się perspektywa kariery. Postanowił się jednak oddać pracy duszpasterskiej.

Przyszły prymas został proboszczem w swoim rodzinnym Szczepanowie. Wszystko,
co czynił, było z myślą o innych. Założył między innymi szkołę, w której sam uczył oraz szpital dla ludzi starszych. Takie zdolności organizacyjne i duszpasterskie, ale też i rodzinne koneksje sprawiły, że jednak „wielki świat” szybko upomniał sie o niego. Krzysztof Szembek został kanonikiem kujawskim, a po rezygnacji swojego krewnego, Ludwika, również kanonikiem przemyskim. W kolejnych latach otrzymał godności: kanonikaty na Warmii, w Gnieźnie
i w Warszawie. Szembek został także opatem komendatoryjnym w benedyktyńskim opactwie w Mogilnie, a później także w Tyńcu.

W 1710 roku Krzysztof Szembek otrzymał z rąk króla nominację na biskupa inflanckiego. Przejmując podupadłe biskupstwo o nieokreślonych granicach, Szembek rozpoczął gruntowne reformy duszpasterskie i administracyjne. Upomniał się też u cara
Piotra I o uwięzionych przez Rosjan polskich żołnierzy oraz obecności w Piotrogrodzie duchownego katolickiego. Podejmowane działania przynosiły sukcesy.

Widząc te zdolności król posłał Szembeka z misją dyplomatyczną do Wiednia. Jej celami była interwencja w sprawie polskich klasztorów na Śląsku, interwencja posłów austriackich w Turcji w sprawach polskich, upomnienie się o sumy neapolitańskie (spadek po królowej Bonie) oraz staranie się o rękę arcyksiężnej dla królewicza Fryderyka Augusta. Niestety, misja ta zakończyła się fiaskiem.

Po powrocie jednak przyszły kolejne awanse i godności. W 1716 roku Krzysztof Szembek został biskupem poznańskim. Rozpoczął wówczas starania o organizację synodu diecezjalnego. Starania te przerwała nominacja na biskupa kujawskiego; w 1720 roku we Włocławku odbył się ingres Krzysztofa Szembeka.  W pamięci i historii pozostała jego działalność duszpasterska i charytatywna na rzecz ubogich i chorych. Biskup kujawski zwyczajowo miał prawo wspierać króla po śmierci prymasa. To Szembekowi zawdzięczamy nazwanie tej funkcji wiceprymasostwem.  Po śmierci swojego stryjecznego brata, prymasa Stanisława Szebeka, wbrew wszelkim oczekiwaniom król powołał na ten urząd Teodora Potockiego. Dopiero po jego śmierci w 1739 roku nowym prymasem Rzeczypospolitej
i arcybiskupem gnieźnieńskim został Krzysztof Antoni Szembek. Miał wtedy 72 lata.

Przyszło mu wówczas podjąć wiele spraw duszpasterskich i administracyjnych. Podjął starania o kanonizację błogosławionego Bogumiła arcybiskupa gnieźnieńskiego, zainicjował odbudowę siedziby prymasa w Gnieźnie. Mało czasu spędził w stolicy arcybiskupiej, ale utrzymując stały kontakt z kapitułą zarządzał sprawami prymasostwa.

Krzysztof Szembek zmarł w wieku 81 lat w Łowiczu i został pochowany w tutejszej kolegiacie. Został zapamiętany jako gorliwy duszpasterz zatroskany o los biednych. Swój skromny dobytek przekazał w zapisie testamentowym na działalność charytatywną.

Pojemnik ze szczątkami prymasa Szembeka

Odnalezione szczątki Prymasa Szembeka

            Doczesne szczątki zmarłego prymasa Szembeka zostały odnalezione w krypcie zbudowanej dla prymasa Prażmowskiego. Znajdowały się w cynowym, zamkniętym pojemniku. Zostały do niego przełożone ze zniszczonego grobu w 1761 roku, o czym informuje znajdująca się na wieku inskrypcja. Podczas prac archeologicznych szczątki prymasa i szaty, w których został pochowany, zostały wydobyte z pojemnika. Dosyć dobrze zachowane szaty zostały poddane konserwacji, a szczątki prymasa przechowywane są obecnie w kryptach.

Napis na przykryciu pojemnika ze szczątkami prymasa Szembeka.